Mrkojevići su oblast između Bara i Ulcinja, neposredno uz Jadransku obalu. Deset mrkovskih sela sa oko 1000 domova, rasutih po brežuljcima i planinskim stranama Lisinja i Možure, skoro se u potpunosti stopilo sa prirodom čineći neraskidivi spoj.

Mjesni centar je u Pečuricama oko kojih su radijalno smještena ostala sela Velje Selo, Gorana, Grdovići, Dabezići, Dobra Voda, Kunje, Ljeskovac, Međureč i Pelinkovići. Duž obale se smjenjuju kameniti djelovi sa rtovima i uvale sa živopisnim plažama. U njihovom zaleđu su krajem XX vijeka nikla priobalna naselja Bušat i Dubrava.

Oblast Mrkojevića, pod imenom Prapratna se pominje u „Ljetopisu popa Dukljanina“ kao župa kroz koju je prolazio put iz Bara za Ulcinj. Pretpostavlja se da je centar župe bio dvor kralja Mihaila. Navodno je pored dvora postojao i mauzolej u kome su sahranjivani dukljanski vladari. Nažalost, do danas nijesu sprovedenaj arheološka istraživanja koja bi potkrijepila ove tvrdnje.

Prvi pomen pojedinih mrkovskih sela potiče iz mletačkih izvora sa početka XV vijeka. Do 1878. i ulaska u sastav Crne Gore, ime Mrkovići se odnosilo samo na današnje Velje selo. Pošto je ono bilo najveće selo, i s obzirom da na ovom prostoru živi srodno stanovništvo sa istim govorom i običajima po njemu je nazvana cijela oblast. Od tada se umjesto Mrkovići koristi oblast počinje nazivati Mrkojevići.

Pad Skadra u osmanske ruke 1479. godine označava prekretnicu u istorijskom razvoju Mrkojevića. Dotadašnji saveznici Mlečani i Mrkojevići se razilaze, a Mrkojevići za svog zaštitnika priznaju  Osmansko carstvo. Sa novim zaštitnikom stigla je i nova vjera – islam. Islam se na ovim prostoru  širio postepeno, nenasilno i sporadično. Islamizacija je otpočela početkom XVII vijeka, a do 1880. godine svi Mrkojevići, osim jedanaest kuća, su prešli u islam. Prelazak u islam doveo je do značajnih promjena u običajima, kulturi, arhitekturi i drugim oblastima društvenog djelovanja. Dotadašnje ratoborno pleme od koga strijepi grad Bar evoluiralo je u vrijedne zemljoradnike i stočare koji žive od svog rada. Prelazak u islam nije prekinuo rodbinske i komšijske veze. Poštovanje rođaka druge vjere ide dotle da jedni drugima nose bajrak na svadbi i spuštaju umrle u grob ukoliko im to po stepenu srodnosti pripada.

Većina mrkovskih sela je nastala na južnim (prisojnim) stranama i u podnožju Lisinja. Naselja su podignuta na krečnjačkim uzvišenjima, pored izvora i površinskih vodotoka. Vodilo se računa da ne zauzmu ni pedalj plodne zemlje. Plodno zemljište uz dosta terena za ispašu i bogate šume, uticali su da se ljudi nasele i u južnom, bezvodnom dijelu Mrkojevića.

Mrkovska sela spadaju u sela mediteranskog tipa. Svako selo ima po nekoliko zaseoka koji su grupisani po bratstvima . Naselja su okružena imanjima seljana. Parcele su male pa jedna porodica ima i po 20 parcela, međusobno udaljenih po nekoliko kilometara. Više planinske oblasti i pojas pored puteva, izvora i vodotoka je u zajedničkom vlasništvu svih seljana (komunica).

Tradicionalne mrkovske kuće, bile su kamene dvospratnice prekrivene ciglom. U prizemlju se nalazio prostor za stoku, a na spratu prostorije za ljude. U blizini kuće bilo je gumno za vršidbu i kaštar za ostavu kukuruza. U bezvodnim selima pored kuća su građene bistijerne ili kopani bunari (pusevi), a svaki zaseok je imao i svoju lokvu za napajanje stoke. Sela sa dosta vode i maslina imala su vodenice i mlinove za masline. U zemljotresu 1979.godine  stradala je većina starih kamenih kuća. Stare kuće, smještene u višim, nepristupačnijim oblastima Lisinja zamijenjene su novim, podignutim, pored obale i puteva.

U Mrkojeviće se uvijek rado dolazilo, ali se i odlazilo u svijet u potrazi za boljim uslovima za život. Prva iseljavanja pominju se poslije turskog osvajanja Bara i okoline 1571. godine. Tokom perioda osmanske vlasti Mrkojevići se najviše sele u Istru, a kao pečalbari u Carigrad.

Masovnije iseljavanje Mrkojevića, podstaknuto ekonomskim razlozima, odvija se u drugoj polovini XX vijeka. Iseljavaju se mahom u zemlje zapadne Evrope, SAD i Australiju. Pretpostavlja se da danas broj Mrkojevića širom svijeta, premašuje onaj u zavičaju. Međutim, gdje god da su, Mrkojevići su uvijek dušom i srcem u svom zavičaju. Teška srca iz njega odlaze, i kada god su u prilici rado mu se vraćaju. Niko tako ne pomaže svoj zavičaj kao iseljenici Mrkojevića. Skoro da nema infrastrukturnog projekta čiju izgradnju nijesu pomogli iseljenici.

Dok se nekada iz Mrkojevića odlazilo, danas  se ovdje rado dolazi i zauvjek ostaje. Nikla su nova naselja sa nekoliko hiljada vikendica. Njihovi vlasnici su uglavnom iz Srbije, Rusije i sjeverne Crne Gore. Doseljenici u Mrkojevićima nalaze mirnu oazu u kojoj se još uvijek živi u skladu sa zakonima prirode i drži do tradicionalnih vrijednosti.

O kontinuitetu života na ovom prostoru najbolje svjedoče ostaci materjalne i nematerijalne kulture. Nažalost, zub vremena i ljudska nemarnost su kulturno nasleđe pretvorili u fragmente koji samo naslućuju nekadašnje bogatstvo. Najstariji arheološki nalazi potiču sa Mogile Curanovića, a stari su oko 2600 godina. Na istom lokalitetu pronađena je i gotička statua iz XV vijeka.

Iz slovenskog perioda sačuvani su ostaci vjerskih objekata -temelji i djelovi zidova, a kod pojedinih se mogu uočiti natpisi i tragovi fresko-slikarstva. Za vrijeme perioda osmanske vladavine, tokom XVIII i XIX vijeka, sagrađene su mrkovske džamije od kojih je najstarija ona u Veljem Selu, podignuta 1749. godine. Vjerski objekti su bili skromne građevine izgrađene za potrebe lokalnog stanovništva.

Po legendi, Mrkojevići su imali svoj barjak, a čuvali su i krst Svetog Vladimira. Dok se barjaku gubi svaki trag, krst i danas čuva porodica Androvića iz Mikulića. O nekadašnjem životu i arhitekturi svjedoče stare česme, posebno ona u Veljem selu podignuta 1914. godine; ”Kamenički most” na rijeci Međureč, odbrambeno utvrđenje “Kula”, vodenice, gumna, kaštari u kojima se čuva žito, stare kuće sa očuvanim namještajem…

Etnografske osobine Mrkojevića su odraz slovenske tradicije, kulturoloških veza sa susjednim narodima i uticaja islamske vjere i načina života. Govor Mrkojevića predstavlja poseban dijalektološki tip. Vjekovima je bio odvojen od srodnih crnogorskih govora pa je znatno modifikovan pod uticajem romanskog, albanskog i turskog jezika. Ipak, kao rijetko gdje sačuvao se staroslovenski jezički supstrat. Brojni arhaizmi, pozajmnice iz drugih jezika, ostaci ikavštine i karakteristična ekavština samo su neke specifičnosti mrkovskog govora.

Običaji vezani za rođenje, ženidbu, smrt, vjerske praznike i poljoprivredne radove u sebi sadrže humanost, solidarnost, međusobno poštovanje, bogat folklor, ali i praznovjerje. Prelaskom u islam, Mrkojevići su prihvatili većinu islamskih običaja. Paralelno sa njima su egzistirali i pravoslavni običaji koji su vremenom potisnuti.

Mrkovska muška narodna nošnja je očuvana samo na fotografijama. Nekada su muškarci u posebnim prilikama nosili odijelo  i nazivali ga “carigradska roba” (dobilo je ime po gradu odakle je dolazilo). Osnovna karakteristika ženske narodne nošnje koja se i danas može vidjeti na svadbama je preovlađujuća bijela boja.

Folklor Mrkojevića se razvijao pod spoljnim uticajima, pa se umjesto jednog karakterističnog instrumenta ili igre ovdje prepliću različiti, često oprečni uticaji, i sažimaju u spojeve koji bi u nekoj drugoj sredini bili nezamislivi. Ranije su se na svadbama i sjednicima koristili: nakarada (goč), daira, kavala (frula), violina, gusle. Ako nije bilo instrumenta pjevalo se »u glas«, a pjevanje je moglo biti praćeno i okretanjem tepsije. Vremenom je harmonika potisnula sve ostale instrumente.

Mrkojevići su veoma muzikalni i talentovani za različite vrste igara. Na veseljima se najčešće igra šota, koja je poprimila specifičan način izvođenja pa je i šire poznata kao mrkovska šota. Mrkojevići rado igraju kola, od kojih su dva specifičnost ovog prostora: Dibransko kolo (dibranka) i Kurtovića kolo (grabavac).